مقایسه روش‌های تعیین حقابه محیط‌زیستی رودخانه‌ها و پیشنهاد رویکرد مناسب برای کاربرد در ایران با استفاده از روش تصمیم‌گیری تاپسیس

کشور ایران از یک‌ سو با محدودیت منابع آب شیرین و از سوی دیگر، با افزایش روز افزون تقاضای آب برای مصارف مختلف روبه‌رو می‌باشد که این امر موجب رشد سدسازی به‌ویژه طی سه دهه اخیر در ایران شده است. امروزه افزایش آگاهی از آثار طرح‌های توسعه منابع آب بر رودخانه‌ها و اکوسیستم‌های وابسته به آن سبب شده است تا برآورد نیاز آب محیط‌زیستی یکی از بخش‌های ضروری مطالعات برنامه‌ریزی منابع آب سدها شود. به‌طوری‌که در ﺷﺸﻤﻴﻦ ﻧﺸﺴﺖ ﻛﻤﻴﺴﻴﻮن ﻣﺸﺘﺮک آب و ﻣﺤﻴﻂ‌زﻳﺴﺖ، شرح خدمات جامعی جهت ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺣﻘﺎﺑﻪ ﻣﺤﻴط‌‌زﻳﺴتی تهیه شد. با وجود این، به‌دلیل عدم شناخت کافی از روش‌های تعیین این حقابه در جهان و تطبیق آن‌ها با شرایط مدیریتی و محیط‌زیستی ایران، اجرای شرح خدمات مذکور تا کنون به انجام نرسیده است و در حال حاضر نیز بیشتر از روش‌های ساده هیدرولوژیکی برای ارزیابی جریان آب محیط‌زیستی استفاده می‌شود. بنابراین، بررسی و مقایسه مهم‌ترین روش‌های تعیین حقابه محیط‌زیستی در جهان و تعیین نقاط قوت و ضعف و بررسی تناسب به‌کارگیری آن‌ها با شرایط ارزیابی این نیاز آبی در پایین دست سدهای ایران، هدف اصلی تحقیق حاضر می‌باشد. از این‌رو پس از شناسایی روش‌های مختلف، 26 روش از مهم‌ترین روش‌های ارزیابی نیاز آب محیط‌زیستی (EFA)(1) در جهان از نظر 45 معیار مدیریتی و محیط‌زیستی قابل اهمیت در ایران، ارزش‌گذاری و مورد مقایسه قرار گرفته است و در نهایت با کمک روش تصمیم‌گیری چندمعیاره TOPSIS(2)،میزان درجه تناسب روش‌ها و اولویت‌بندی آن‌ها جهت کاربرد در ایران تعیین شد. نتایج مقایسه روش‌ها بیان‌گر آن است که روش‌های جامع و کلی‌گرا به ویژه روش DRIFT(3) بیشترین انطباق را با شرایط برآورد نیاز آب محیط‌زیستی رودخانه‌ها، در ایران دارد که به‌عنوان متناسب‌ترین رویکرد برای تعیین حقابه محیط‌زیستی رودخانه‌ها، پیشنهاد می‌شود.